۶ دلیل خرابی بلبرینگ و راه جلوگیری از آن
همان‌طور که می‌دانید، بلبرینگ به منظور سهولت حرکت چرخ‌ها در تمامی وسایلی که دارای چرخ هستند مانند دوچرخه، اتومبیل، هواپیما و … استفاده می‌شود. علاوه بر این کاهش اصطکاک بین دو سطح و نرم حرکت کردن آن‌ها هم بر عهده این قطعه است. به همین دلیل خرابی بلبرینگ ها می‌تواند تاثیر زیادی بر سلامت دستگاه‌ها و بازدهی آن‌ها داشته باشد. به عبارت بهتر خرابی آن‌ها منجر به ایجاد مشکلاتی می‌شود که در بسیاری از موارد می‌تواند به طور کلی دستگاه را از کار انداخته و یا باعث به خطر افتادن کاربران شود. به همین دلیل باید در سریع‌ترین زمان ممکن علت این خرابی را برطرف کرده و یا به فکر خرید بلبرینگ و با کیفیت بالا باشید. در این مقاله قصد داریم در مورد ۶ دلیل خرابی رایج در انواع بلبرینگ و روش‌های جلوگیری و اصلاح آن‌ها اطلاعاتی در اختیار شما قرار دهیم.
۱) لب پریدگی و ترک
یکی از خرابی‌های سطحی بلبرینگ‌ها لب پریدگی و ترک برداشتن سطح داخلی و خارجی آن است. هنگامی‌که ترک‌های کوچک و بزرگ بر سطوح داخلی و خارجی این قطعه یا ساچمه آن ایجاد شود، احتمال شکستن بلبرینگ وجود خواهد داشت. در حالت کلی لب پریدگی بلبرینگ به معنای جدا شدن یا کنده شدن قسمتی از حلقه یا ساچمه آن است. ترک خوردن بلبرینگ‌ها در واقع ایجاد یک شکاف یا شکستگی بر روی سطوح داخلی و خارجی آن را شامل می‌شود.
عوامل ایجاد لب پریدگی در بلبرینگ
استفاده از ابزار نامناسب در نصب بلبرینگ
وارد کردن بار ضربه‌ای مانند چکش بر روی بلبرینگ هنگام جا زدن آن
وارد آمدن بارمحوری سنگین بر روی بلبرینگ
راه های جلوگیری از لب پریدگی بلبرینگ
کنترل و بررسی میزان بار وارد آمده بر سطح بلبرینگ
نصب صحیح بلبرینگ و عدم واردکردن بار ضربه‌ای بر آن
عوامل ایجاد ترک بر روی بلبرینگ
وارد کردن بار سنگین روی بلبرینگ
نصب نادرست و ایجاد پیش بار سنگین
وارد کردن بار ضربه‌ای روی بلبرینگ هنگام جا زدن
پوسته‌پوسته شدن سطح بلبرینگ و پیشرفت آن
تولید گرمای ناگهانی در نتیجه سایش و ایجاد انقباض و انبساط ناگهانی
عدم به‌کارگیری روانکار صنعتی مناسب و تولید گرمای ناگهانی
ایجاد گرمای شدید به دلیل عدم استفاده از روانکار
راه های جلوگیری از ایجاد ترک بلبرینگ
به‌کارگیری یک روانکار مرغوب و مناسب
نصب صحیح بلبرینگ
کنترل و تنظیم دما ، حذف فشارهای ایجادشده از حرارت
بهبود انطباق و کاهش آن
کنترل بار واردشده بر بلبرینگ
برای جلوگیری از میزان فشار و همچنین ایجاد ترک می‌توانید با خواندن بارهای وارده به بلبرینگ بخشی از این فشار را کم کنید.
۲) تغییر رنگ
تغییر رنگ بلبرینگ پدیده‌ای است که در اثر گرما و یا زنگ زدن آن ایجاد می‌شود. یکی از دلایل عمده در تغییر رنگ بلبرینگ‌ها، تحمل حرارت بالا توسط آن است. این نوع از خرابی در انواع مختلف زنگ‌زدگی، خوردگی، ایجاد حفره الکتریکی و یا اعمال حرارت بالا بر روی بلبرینگ ایجاد می‌شود.
علت ایجاد تغییر رنگ بلبرینگ
تشکیل حفره‌های الکتریکی
سایش بلبرینگ در محیط و ایجاد پودرهای اسیدی
کاهش خاصیت روانکار استفاده‌شده مانند روغن و گریس
عدم استفاده و یا کمبود روانکار
راه های جلوگیری از تغییر رنگ
کنترل و بررسی وجود روانکار مانند روغن و گریس
بررسی دمای بلبرینگ
بررسی و تنظیم حرارت واردشده بر بلبرینگ
کنترل و تمیز نمودن محیط کاری بلبرینگ
۳) خزش
یکی دیگر از عوامل ایجاد خرابی در بلبرینگ‌ها، خزش است. این خرابی بیشتر با سطوح خارجی بلبرینگ‌ها مربوط می‌شود. در حالت کلی شل بودن یا لق بودن سطح خارجی حلقه داخلی بلبرینگ در نقطه اتصال با شفت یا شل بودن و لق زدن سطح بیرونی حلقه خارجی بلبرینگ در اتصال با محفظه یا یاتاقان موجب ایجاد خزش می‌شود. چنانچه خزش در بلبرینگ ایجاد شود، پدیده دیگری به نام سایش نیز در این قطعات به وجود می‌آید. پس بهتر است قبل از ایجاد سایش و خوردگی بلبرینگ‌ها و در ادامه مشکلات گسترده‌تر، علت ایجاد خزش و راه‌های مقابله با آن را بدانیم.
علت خزش بلبرینگ
شل بودن اتصالات یا کاهش میزان انطباق نسبت به بار واردشده بر روی بلبرینگ در اثر حرارت آن
جابجا شدن شفت بلبرینگ‌ها در اثر تغییر اندازه یا گشاد کردن محفظه یاتاقان
راه های جلوگیری از ایجاد خزش بلبرینگ
یکی از مهم‌ترین راه‌های جلوگیری از ایجاد خزش در بلبرینگ، استفاده از روانکار (روغن و گریس) مناسب است که نقش به سزایی در محافظت بلبرینگ‌ها در برابر خرابی ناشی از خزش دارد. استفاده از روانکار مناسب، کنترل و بررسی دوره‌ای آن و همچنین بررسی دوره‌ای خواص روانکار نه تنها موجب جلوگیری از پیدایش این خرابی می‌شود بلکه میزان عملکرد بلبرینگ را افزایش داده و طول عمر آن را بیشتر می‌کند.
روش‌های دیگری برای جلوگیری از خزش بلبرینگ وجود دارند که عبارت‌اند از:
بررسی و کنترل میزان انطباق حلقه داخلی و شفت یا حلقه خارجی و یاتاقان
افزایش میزان انطباق با توجه به کنترل مورد قبلی
کنترل و تنظیم میزان بار وارد آمده در جهت محوری روی بلبرینگ
بررسی آب‌بندی یاتاقان
بررسی و کنترل میزان روانکار سطوح بلبرینگ
۴) لکه دار شدن
لک شدن یا به اصطلاح لکه دار شدن بلبرینگ به دلیل ایجاد گیریپاژهای کوچک بر روی سطوح چرخشی آن است. در واقع این گیریپاژهای کوچک در مسیر حرکت ساچمه‌ها یا حلقه داخلی بلبرینگ ایجاد می‌شوند و به دلیل کوچک بودن، تنها بر روی سطح قطعه لک‌هایی را به جا می‌گذارند. در اثر لکه دار شدن بلبرینگ، قسمتی از سطح به دلیل حرارت ناشی از اصطکاک ذوب شده و موجب ایجاد ناهمواری در سطوح دیگر نیز می‌شود. در برخی موارد لک شدن را با تغییر رنگ بلبرینگ اشتباه گرفته می‌شود که برای جلوگیری از این مورد باید با یک متخصص مشورت کنید. لکه دار شدن می‌تواند دلیل خرابی بلبرینگ ها باشد که در صورت توجه نکردن به ممکن است از بین رفته و کارایی مورد نیاز را به شما ارائه ندهد.
علت لکه دار شدن بلبرینگ
کاهش یا از بین رفتن روانکار (روغن و گریس) و توقف چرخش ساچمه‌ها
سر خوردن ساچمه‌ها در بلبرینگ بر روی شیار غلتک
کاهش خاصیت روانکار استفاده‌شده
ورود و خروج ساچمه‌ها در محل اثر نیرو در رولبرینگ‌ها
راه های جلوگیری از لکه دار شدن بلبرینگ
کنترل و بررسی میزان روانکار استفاده‌شده
بررسی خاصیت روانکار به صورت دوره‌ای در زمان‌های مختلف
کاهش میزان لقی حلقه داخلی یا تلرانس بلبرینگ و رولبرینگ
استفاده از روانکار مقاوم در برابر فشارهای بالا
خرابی های بلبرینگ
۵) دندانه دندانه شدن
یکی از رایج‌ترین نوع خرابی ایجادشده در بلبرینگ‌ها دندانه دندانه یا برینل شدن بلبرینگ است. در این نوع از خرابی، تورفتگی یا گودی‌هایی بر روی حلقه داخلی بلبرینگ یا مسیر حرکت ساچمه‌ها به وجود می‌آیند که پدیده برینل یا دندانه دندانه شدن را تشکیل می‌دهند. علت اصلی و مهم‌ترین دلیل برای ایجاد این نوع خرابی بلبرینگ‌ها عدم تمیز بودن محیط کاری و وجود مواد زائد در اطراف بلبرینگ‌ها است. در واقع با وارد شدن مواد اضافه به داخل بلبرینگ و یا جدا شدن مواد زائد از اجزای تشکیل‌دهنده آن به دلایل متعدد، تورفتگی و تغییر شکل در سطح ایجاد می‌شود. هر گاه بلبرینگ تحت فشار یا بار سنگین قرار داشته باشد یا هنگام نصب ضربات ابزارهایی مانند چکش به آن وارد شود، دندانه دندانه می‌شود. معمولا هنگام مونتاژ و دمونتاژ بلبرینگ‌ها این مشکل اتفاق می‌افتد.
علت برینل یا دندانه دندانه شدن بلبرینگ
وارد شدن بار سنگین استاتیکی روی بلبرینگ
واردکردن بار ضربه‌ای مانند چکش
عدم تمیز بودن محیط کاری و وجود مواد زائد در اطراف بلبرینگ
عدم استفاده از روانکار مناسب
استفاده از ابزار نامناسب هنگام نصب بلبرینگ
خارج کردن و درآوردن غیراصولی و نادرست بلبرینگ
به کار گیری نادرست بلبرینگ
راه های جلوگیری از برینل یا دندانه دندانه شدن
حذف و یا اصلاح بار وارد آمده سنگین بر روی بلبرینگ
استفاده از تجهیزات آب‌بندی مناسب و باکیفیت
تمیز نمودن و حذف مواد زائد در محیط کاری بلبرینگ
تصفیه نمودن و استفاده از روانکار مناسب
نصب صحیح و رعایت اصول جازدن و خارج کردن بلبرینگ
استفاده از ابزار مناسب و استاندارد هنگام نصب
۶) خط و خراش
ایجاد خراش بر روی سطح بلبرینگ یکی دیگر از خرابی‌های به وجود آمده است. شناسایی علت و راه‌های جلوگیری از ایجاد خراش روی بلبرینگ‌ها موجب می‌شود تا از خرابی‌های دیگر مانند دندانه‌دندانه شدن آن جلوگیری شده و طول عمر و کارایی آن در سیستم افزایش یابد. خط و خش ایجادشده بر روی ابن قطعه در اثر فشار بالای وارد آمده بر سطح بلبرینگ است که در صورت ادامه‌دار شدن آن، بلبرینگ سایش پیدا می‌کند. منظور از خراش بلبرینگ، یک شکاف کم‌عمق بر روی سطح آن است.
علت خط و خراش بلبرینگ
استفاده از روانکار (روغن یا گریس) نامناسب
عدم استفاده از روانکار بین قطعات
واردکردن بار خارج از مقدار استاندارد بر روی بلبرینگ
ایجاد بار محوری غیرعادی روی بلبرینگ
وجود مواد اضافه در اطراف بلبرینگ
راه های جلوگیری از خط و خراش بلبرینگ
استفاده از یک روانکار مناسب
بررسی و کنترل دوره‌ای میزان روانکار استفاده‌شده
تمیز نمودن محیط کاری بلبرینگ
تنظیم و کنترل مقدار بار واردشده روی بلبرینگ
سخن پایانی
بلبرینگ‌ها به دلیل استفاده از ساچمه‌ها به منظور ایجاد چرخش و حرکت از جمله قطعات مصرفی هستند که برای داشتن حرکت و صحیح کار کردن نیاز به روغن‌کاری و محافظت دارند. این قطعات در طول مدت کارایی خود دچار استهلاک شده و در برخی موارد به دلیل وجود خرابی نیاز به تعویض دارند. اما شما می‌توانید با شناخت خرابی‌های رایج در بلبرینگ‌ها و راه‌های جلوگیری از آن‌ها، عمر مفید و کارایی این قطعات را افزایش دهید. یکی از مهم‌ترین نکات هنگام استفاده از بلبرینگ‌ها و محافظت آن‌ها در برابر خرابی‌ها، استفاده از روانکار مناسب و تمیز نمودن محیط اطراف آن‌ها است. به علاوه باید بارهای وارده بر بلبرینگ را بشناسید تا از هر قطعه در جای درست خود استفاده کرده و از خراب شدن آن جلوگیری کنید. در این مقاله سعی کردیم تا دلیل خرابی بلبرینگ ها را به طور کامل بررسی مرده تا از خطرات مهلک جلوگیری کنیم.
سوالات متداول
اولین علائم از کار افتادن و خرابی بلبرینگ ها چیست؟
از جمله مهم‌ترین نشانه‌های ایجاد خرابی در بلبرینگ‌ها، لرزش و صدای بلبرینگ هنگام کار و پوسته پوسته شدن سطح دو حلقه داخلی و خارجی آن است.
چه عواملی موجب ایجاد خرابی ها در بلبرینگ می شوند؟
عوامل مختلفی بسته به نوع خرابی در بلبرینگ‌ها وجود دارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
عدم استفاده از روانکار (روغن یا گریس) مناسب
تهیه و خرید بلبرینگ نامناسب
عدم تمیز بودن و وجود مواد زائد در محیط کاری بلبرینگ
نصب نادرست بلبرینگ
عدم تعادل بار یا گرمای بیش از اندازه
شکستگی‌های غیرمستقیم در اثر درجه حرارت بالا
هنگام خرید بلبرینگ بهتر است چه نکاتی را رعایت کنیم؟
بلبرینگ‌ها یکی از مهم‌ترین قطعات به کار رفته در ماشین‌آلات و دستگاه‌ها به شمار می‌روند. از این رو رسیدگی، تعمیر و نگهداری از آن‌ها در برابر خرابی و شکست‌های زودرس قابل اهمیت هستند. برای داشتن بلبرینگ با طول عمر و کارایی بالا باید هنگام خرید نکاتی را مدنظر قرار دهید.
تهیه و خرید از فروشگاه‌های معتبر
انتخاب بلبرینگ مناسب با قطعه مورد نظر ( بررسی لقی، قفسه و …)
مونتاژ و دمونتاژ اصولی هنگام نصب بلبرینگ‌ها
استفاده از روانکار مناسب و بررسی و کنترل دوره‌ای آن
بازدید و کنترل بلبرینگ‌ها به‌صورت دوره‌ای در زمان‌های مختلف
نظری نیست.